"Ders
Kitaplarında Engellilik" konulu bir araştırma yapılmış. Bu araştırma İstanbul
Bilgi Üniversitesi Sosyoloji ve Eğitim Çalışmaları Uygulama ve Araştırma
Merkezi (SEÇBİR) ile Toplumsal Haklar ve Araştırmalar Derneği (TOHAD) tarafından
ortak bir çalışma ile gerçekleşmiş. İlköğretimde okutulan ders kitaplarıyla
ilgili bu araştırma, Sabancı Vakfı Toplumsal Gelişme ve Hibe Programı
tarafından desteklenmiş.
Sonuçları
çok çarpıcı olan bu araştırma ile ilgili pek çok haber yapılmış. Bu haberlerdeki
ortak nokta: Ders kitaplarında engellilerin yanlış tanıtıldığı. Engelli kavramı;
güçsüz, düşkün, kusurlu, eksik, hasta, yaşlı, yetim, yoksul gibi kavramlar
arasında yer almış... Böyle olunca da engelliler; aciz, bakıma ve yardıma
muhtaç bireyler olarak görülmüş. Toplumun engelliye bakışındaki ön yargı ve
ayrımcılık kitaplara da yansımış...
Bu
proje kapsamındaki araştırmada 68 adet ders kitabı taranmış; Türkçe, Hayat
Bilgisi, Sosyal Bilgiler, Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi, Sağlık Bilgisi, Sosyoloji,
Vatandaşlık ve İnsan Hakları kitapları tek tek incelenmiş. Araştırmanın
sonucuna göre de çocukların eğitim aldığı ders kitaplarında engellilik olumlu bir
şekilde sunulmamış, engellilerin yardıma muhtaç oldukları vurgusu ön planda yer
almış... Engelliye destek, onlara yardım, onları topluma kazandırma gibi
ifadelerle muhtaç olma hali vurgulanmış.
Kitaplarda
engellilik farklılık olarak ele alınmış; onları kusur ve eksiklikleriyle kabul
etmeli, yardım etmeli, acımalı, hatta bazen görmezden gelinmeli gibi olumsuz
bir sunumlarla anlatılmış. Sağlıklı kişi - hasta kişi kavramlarından yola
çıkılıp, engellilik hastalık olarak görülmüş... Kör, sağır, dilsiz diye
adlandırılanlara da "iyi insan" olarak yer verilmiş... "Sakatlar, ama
onlarda aslında iyi insanlar!" denilerek sosyal dışlama ilginç bir şekilde
ortaya koyulmuş...
Kısaca
toplumun genelinde var olan ön yargı, yanlış bakış, engelliyi küçük gören ve
rencide eden tutum kitaplara da sirayet etmiş... Şimdi söyle düşünelim. Çocukların
çevresinde engelini aşmış, normal bir engelli varsa ne ala! Yoksa çocuklar bu
yazılanları gerçek sanacak! Engellilik gerçeğini çok yanlış öğrenecek,
engellilere hep bu gözle bakacak ve ona göre davranacak...
İlköğretim
ders kitaplarında engellilerin normal bir birey olarak görülmemesi gerçekten
çok üzücü... Ümitsizliğe düşmemek elde değil. Öyle ya geleceğin büyüklerine
engelliler böyle sunulursa, onlar engellileri böyle tanırsa çok kötü... Engellilerin
doğru anlatımı ve olumlu sunumuyla ilgili yapılan çabalara rağmen böyle
anlatımlar çok can sıkıcı... Engellilere yönelik bu yanlış bakış acaba ne zaman
değişecek?
Artık
bu düşünce ve değerlendirmeler değişmeli...
Engelliye bakış açısı böyle olmamalı... Engellilere yönelik yanlış bakışı yansıtan
anlatımlar ders da kitaplarından uzaklaşmalı... Engelliler eşit görülmeli; küçümsenmemeli,
acınmamalı, hor görülmemeli, yok sayılmamalı...
Kitaplarda engellilere ayrımcılık yapılmaması ve sosyal hayatta eşit bir şekilde
yer almaları gerektiği hiç vurgulanmamış. Oysa ki çocuklara anlatılacak ve
öğretilecek bunlar olmalı. Yıl olmuş 2014 eğitim kitaplarında engelliye bakışa
bak!
ALİYE
YÜCEL