DERS KİTAPLARINDA ENGELLİ ALGISI

Prof. Dr. Ziya Selçuk'un Milli Eğitim Bakanı olarak göreve getirilmesi çeşitli çevrelerce olumlu karşılandı. Kendisi de eğitimi eleştiren bakan herkese eğitimle ilgili güzel gelişmelerin olacağını düşündürdü. Görüyoruz ki; eğitimcilerin, velilerin ve öğrencilerin yeni bakandan çeşitli beklentileri var. Benim de bakanımızdan bir beklentim var. Ders kitaplarında engelli algısının değişmesi...

"Eğitime Eşit Katılım" projesi kapsamında "Ders Kitaplarında Engellilik" konulu araştırmalar yapılıyor. Bu araştırmaların sonucunda ders kitaplarında engellilerin yanlış tanıtıldığı ortaya konulmuştu. Engellilik; güçsüz, düşkün, kusurlu, eksik, hasta, yaşlı, yetim, yoksul gibi kavramlar arasında yer almıştı. Bu durumda da engelliler zavallı, aciz ve bakıma muhtaç bireyler olarak kabul edilmişti. Engelliye destek olmak, onlara yardım etmek, onları topluma kazandırmak gibi ifadeler kullanılmış ve muhtaç olma hali vurgulanmıştı.

 

Bununla da kalmamış... Kitaplarda engellilerin; kusur ve eksiklikleriyle kabul edilmesi gerektiği, yardım edilmeli, acımak gerektiği, hatta bazen görmezden gelinmesi gerektiği gibi olumsuz sunumlarla anlatılmıştı. Sağlıklı kişi - hasta kişi kavramlarından yola çıkılıp, engellilik hastalık olarak görülmüştü. Kör, sağır, dilsiz diye adlandırılanlara da "iyi insan" olarak yer verilmişti "Sakatlar, ama onlarda aslında iyi insanlar!" denilerek sosyal dışlama en açık şekilde ortaya konulmuştu.

Bu araştırmalar; İstanbul Bilgi Üniversitesi Sosyoloji ve Eğitim Çalışmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi (SEÇBİR), Toplumsal Haklar ve Araştırmalar Derneği (TOHAD), Eğitim Reformu Girişimi (ERG) ortaklığında yürütülmüştü. Sabancı Vakfı Toplumsal Gelişme ve Hibe Programları "Eğitime Eşit Katılım Projesi" kapsamında desteklenmişti. Araştırmada bir çok ders kitabı ele alınmış ve incelenmişti. Toplumun genelinde var olan ön yargı, yanlış bakış, ayrımcılık, ötekileştirme, engelliyi küçük gören ve rencide eden tutumlar kitaplarda da görülmüştü.

"Ders Kitaplarında Engellilik" araştırması "Durum Analizi" ve "Tavsiyeler Raporu" olmak üzere iki bölüm halinde hazırlanmıştı. Bu araştırma da yapılan çeşitli tespitlerle beraber yanlışlara ve eksikliklere çözüm önerileri sunulmuş, ders kitapları için tavsiyeler hazırlanmıştı. 2018-2019 yılı Eğitim-Öğretim Yılı'nda okutulacak ders kitapları belli oldu. Yeni kitaplarda durum nedir bilinmez. Ama kitaplarda aynı yanlışlar varsa bir sonraki yıl mutlaka değişiklikler olmalı...

Şimdi yazıyı okuyanlar "Eğitim sisteminin bunca sorunu varken senin de derdine bak!" diyebilirler. Ama madem ki eğitimde önemli değişiklikler olacak. Ders kitaplarındaki engelli ve engellilik kavramları da değişmeli... Prof. Dr. Ziya Selçuk, yeni dönemle ilgili yaptığı açıklamada "Ben bakan değil, gören olmaya çalışacağım..." demişti. Umarız ders kitaplarındaki engellilere yönelik yanlış anlatımlar görülür ve bunlar düzeltilir. Böylece geleceğin büyükleri olan çocuklarımızdaki engelli algısı olumluya çevrilir. 

ALİYE YÜCEL

DERS KİTAPLARI DEĞİŞMELİ

"Ders Kitaplarında Engellilik" konulu araştırmanın bir yenisi daha yapıldı. Bunun sonuçları geçtiğimiz ay yayımlandı. İstanbul Bilgi Üniversitesi Sosyoloji ve Eğitim Çalışmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi (SEÇBİR), Toplumsal Haklar ve Araştırmalar Derneği (TOHAD) ile Eğitim Reformu Girişimi (ERG) ortaklığında yürütülen araştırma, Sabancı Vakfı Toplumsal Gelişme ve Hibe Programları "Eğitime Eşit Katılım Projesi" kapsamında desteklendi.

Bu proje kapsamındaki araştırma engellilerin eğitime eşit katılımı için eğitimcilerin güçlendirilmesini amaçlıyor. Ders Kitaplarında Engellilik: Durum Analizi için; 2016-2017 eğitim öğretim yılında yayımlanan, farklı seviye ve branşlardan 37 ders kitabı incelenmiş. Araştırmanın raporunda; engelliliğin kitaplarda nasıl yer aldığının yanında, nasıl ele alınması gerektiğine yönelik tavsiyeler de yer alıyor.

Araştırmanın sonucuna göre; çocukların eğitim aldığı ders kitaplarında engellilik olumlu bir şekilde sunulmamış... Ders kitaplarında engellilerin farklılıklarının altı çiziliyor. Engellilik, sosyal ve maddi  yardımla çözülmesi gereken bir mesele olarak görülüyor. Toplumun genelinde var olan ön yargı, yanlış bakış, engelliyi küçük gören ve rencide eden tutum kitaplara da yansımış.

Ders kitaplarında engellilerin normal bir birey olarak görülmemesi gerçekten çok acı.... Geleceğin büyüklerine engellilerin böyle sunulması çok üzücü. Onlar engellileri böyle mi tanıyacaklar? Umarız ders kitapları değişir. Kitaplarda artık engellileri doğru anlatan ve olumlu sunan ifadeler yer alır. Kitaplarda engellilere ayrımcılık yapılmaması ve sosyal hayatta eşit bir şekilde yer almaları gerektiği vurgulanır.

ALİYE YÜCEL

DERS KİTAPLARINDAKİ SAKATLIK

"Ders Kitaplarında Engellilik" konulu bir araştırma yapılmış. Bu araştırma İstanbul Bilgi Üniversitesi Sosyoloji ve Eğitim Çalışmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi (SEÇBİR) ile Toplumsal Haklar ve Araştırmalar Derneği (TOHAD) tarafından ortak bir çalışma ile gerçekleşmiş. İlköğretimde okutulan ders kitaplarıyla ilgili bu araştırma, Sabancı Vakfı Toplumsal Gelişme ve Hibe Programı tarafından desteklenmiş.

Sonuçları çok çarpıcı olan bu araştırma ile ilgili pek çok haber yapılmış. Bu haberlerdeki ortak nokta: Ders kitaplarında engellilerin yanlış tanıtıldığı. Engelli kavramı; güçsüz, düşkün, kusurlu, eksik, hasta, yaşlı, yetim, yoksul gibi kavramlar arasında yer almış... Böyle olunca da engelliler; aciz, bakıma ve yardıma muhtaç bireyler olarak görülmüş. Toplumun engelliye bakışındaki ön yargı ve ayrımcılık kitaplara da yansımış...

Bu proje kapsamındaki araştırmada 68 adet ders kitabı taranmış; Türkçe, Hayat Bilgisi, Sosyal Bilgiler, Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi, Sağlık Bilgisi, Sosyoloji, Vatandaşlık ve İnsan Hakları kitapları tek tek incelenmiş. Araştırmanın sonucuna göre de çocukların eğitim aldığı ders kitaplarında engellilik olumlu bir şekilde sunulmamış, engellilerin yardıma muhtaç oldukları vurgusu ön planda yer almış... Engelliye destek, onlara yardım, onları topluma kazandırma gibi ifadelerle muhtaç olma hali vurgulanmış.

Kitaplarda engellilik farklılık olarak ele alınmış; onları kusur ve eksiklikleriyle kabul etmeli, yardım etmeli, acımalı, hatta bazen görmezden gelinmeli gibi olumsuz bir sunumlarla anlatılmış. Sağlıklı kişi - hasta kişi kavramlarından yola çıkılıp, engellilik hastalık olarak görülmüş... Kör, sağır, dilsiz diye adlandırılanlara da "iyi insan" olarak yer verilmiş... "Sakatlar, ama onlarda aslında iyi insanlar!" denilerek sosyal dışlama ilginç bir şekilde ortaya koyulmuş...

Kısaca toplumun genelinde var olan ön yargı, yanlış bakış, engelliyi küçük gören ve rencide eden tutum kitaplara da sirayet etmiş... Şimdi söyle düşünelim. Çocukların çevresinde engelini aşmış, normal bir engelli varsa ne ala! Yoksa çocuklar bu yazılanları gerçek sanacak! Engellilik gerçeğini çok yanlış öğrenecek, engellilere hep bu gözle bakacak ve ona göre davranacak...

İlköğretim ders kitaplarında engellilerin normal bir birey olarak görülmemesi gerçekten çok üzücü... Ümitsizliğe düşmemek elde değil. Öyle ya geleceğin büyüklerine engelliler böyle sunulursa, onlar engellileri böyle tanırsa çok kötü... Engellilerin doğru anlatımı ve olumlu sunumuyla ilgili yapılan çabalara rağmen böyle anlatımlar çok can sıkıcı... Engellilere yönelik bu yanlış bakış acaba ne zaman değişecek?

Artık  bu düşünce ve değerlendirmeler değişmeli... Engelliye bakış açısı böyle olmamalı... Engellilere yönelik yanlış bakışı yansıtan anlatımlar ders da kitaplarından uzaklaşmalı... Engelliler eşit görülmeli; küçümsenmemeli, acınmamalı, hor görülmemeli, yok sayılmamalı... Kitaplarda engellilere ayrımcılık yapılmaması ve sosyal hayatta eşit bir şekilde yer almaları gerektiği hiç vurgulanmamış. Oysa ki çocuklara anlatılacak ve öğretilecek bunlar olmalı. Yıl olmuş 2014 eğitim kitaplarında engelliye bakışa bak!

ALİYE YÜCEL