BENİM GİBİ EMOJİ

Emojiler artık olmazsa olmazımız. Ne hissettiğimizi, ne yaptığımızı artık onlarla ifade ediyoruz. Onlarsız iletişim olmuyor. Bazen sözün yetmediği yerde, bazen de yazmak istemediğimizde onları kullanıyoruz. WhatsApp, facebook, twitter, instagram, ne kullanırsak kullanalım mutlaka onlara başvuruyoruz. 2000'e yakın emoji var. Emojiyi ilk olarak Japon Shigetaka Kurita bulmuş. İlk olarak 1998 yılında kullanılmış. Emojinin anlamına gelince; "Moji" karakter demek, "E" de görsel anlamını taşıyor.

Pek çok şey için emoji var ama engellileri anlatan yok. Bunca emoji arasında bir tek emoji var. O da tekerlekli sandalye sembolü. Bu sembol bütün engellileri ve engel gruplarını kapsamıyor. Bunu fark eden Apple, engellileri temsil eden 13 adet emojiyi yayına almak istemiş ve bunun için Unicode Consortium'a  (Evrensel Kod Konsorsiyumu) başvurmuş... Unicode Consortium, evrensel kod standardının geliştirilmesi, genişletilmesi, kullanımını yaygınlaştırılmasını ve yazının modern yazılım ortamında sunulmasını amaçlayan bir kuruluş... Kuruluşta Apple'dan başka Google, Microsoft, Adobe, Facebook, Twitter gibi isimlerde yer alıyor.

Apple tarafından istenilen emoji setinde görme, işitme ve bedensel engellileri temsil eden emojiler bulunuyor. 13 farklı emoji arasında; rehber köpek, işitme cihazı, akülü tekerlekli sandalyede bulunan biri, manüel tekerlekli sandalyede bulunan biri, beyaz bastonla yürüyen görme engelli, protez kol ve protez bacak gibi farklı emoji var. Üstelik bunlar erkek kadın seçenekleri ve renk tonlarıyla birlikte 45 farklı seçeneğe ulaşıyor.

Apple bu isteğinin nedeni için: "Engelli bireyleri daha iyi temsil etmek için emoji eklemesini yapmak istiyoruz. Şu anda bulunan emojiler bir çok seçenek sunuyor, ancak bu seçenekler engelli kişilerin deneyimlerini temsil etmeyebilir..." diyor. Ayrıca "Bu tüm olası engellerin tam bir listesi değil. Fakat önerimiz kabul edildiği takdirde benzeri bir çok emojiyi sağlayacağız..." diye açıklamada bulunuyor.

Teknoloji herkes için erişilebilir olmalı ve her türlü bireysel ihtiyaca hizmet etmeli düşüncesinden yola çıkan Apple, bu emojileri önermeden önce Amerikan Görme Engelliler Konseyi, Serebral Palsy Vakfı ve Ulusal İşitme Engelliler Derneği gibi oluşumlardan yardım almış. Apple, engelliler için emoji arayan ilk kuruluş değil. Scope, 2016 yılında engelliler için 18 farklı karakter bulmuş, ancak bunlar Unicode Consortium klavyesinin parçası olmadığı için kullanılamamış...

Emojiler için değerlendirme yapacak olan komitenin önümüzdeki ay toplanacağı belirtilmiş. Engelliler için önerilen emojiler onaylanırsa da hemen kullanamayacağız. Çünkü,  2018 yılı için kullanılacak emoji listesi tamamlanmış, engellileri anlatan emojileri ancak 2019 yılından sonra yazılım platformlarında görebileceğiz. Farklı engel çeşitlerinin emojilere yansıması dikkati çekecek, farkındalığı da arttıracaktır. Engellilerin de kendileri gibi emojileri görmeleri ilginç olacak. Madem her şeyi kapsıyor, herkes için var. Bizim için de olmalı... Benim gibi de olmalı...

ALİYE YÜCEL

FOTOĞRAFTA NE VAR?

Gün geçmiyor ki sosyal paylaşım siteleriyle ilgili bir yenilik olmasın. Dünyanın en çok kullanılan sosyal medya platformu Facebook da görme engelliler için yeni bir uygulamayı hizmete sundu. Bu uygulama Automatic Alternative Text (Otomatik Alternatif Metin) adı verilen bir fotoğraf tanıma sistemi... Bu sistem yayınlanan fotoğrafları tarıyor ve gördüklerini sesli olarak söylüyor. Paylaşılan fotoğraflarda neler olduğu artık kelimelere dökülüyor. Böylece görme engelliler de paylaşılan görsellerde neler olduğunu öğrenebiliyor.

Her gün Facebook, Twitter, Instagram ve WhatsApp gibi sosyal paylaşım sitelerinde milyarlarca paylaşım yapılıyor. Bu paylaşımlar arasında da en çok ilgi görenler fotoğraflardır. Görme engelliler maalesef paylaşılan fotoğraflarda ne olduğundan haberdar olamıyordu. İşte artık olacaklar. Facebook'ta bu uygulamadan önce ekran okuma araçları görsel paylaşımlar için sadece "fotoğraf" deyip geçiyordu. Şimdi ise fotoğraflarda görünenler, yapay zeka teknolojisiyle kelimelerle etiketleniyor.

Fotoğraflara ait açıklamalar şimdilik çok az. 100 kelime kadar... Ancak bu da hiç yoktan iyidir. Etiketlerde; yüz tanıma yöntemiyle kaç kişi olduğu, çevredeki objelerin neler olduğu, ortamın dış mı, iç mekan mı olduğu bilgisi veriliyor. Önceden bir fotoğraf paylaşılıyor... Sonra herkes o fotoğraf hakkında yorumlar yapıyordu. Ancak o fotoğrafta neler olduğunu kimse yazmadığı için görmeyen biri  için çok anlamsız oluyordu.

Görme engellilerle ilgili teknolojilerle yakından ilgilenen bir arkadaşıma bu konuyu sordum. Bu uygulamayı Amerika'da yaşayan görme engelli bir arkadaşlarına denetmişler. Paylaşılan görsel bir grup kişinin yemek yedikleri bir fotoğrafmış... Facebook'taki yeni uygulama bununla ilgili olarak "16 kişi var. Kapalı bir alanda çorba içiyorlar..." gibi bir tanımlama yapmış. Bunları yaparken kesin ifadeler yerine, olabilir gibi ifadeler kullanılıyormuş. Bu da en doğrusu olmuş... Çünkü ne de olsa yapay zeka bir yanılma payı olmalı...

Görme engelliler için çok faydalı bu uygulama şimdilik iOS işletim sistemi kullanan telefonlarla ve İngilizce olarak var. Ancak Facebook bunu geliştirmeye devam ediyor. Yakın bir gelecekte Android telefonlar için hatta internet tarayıcılarında bile bu özellik bulunacak. Farklı dillerde de olacak. Gün gelecek fotoğraflarla ilgili her soruya cevap da alınabilecek. Bu arada buna benzer bir uygulamayı Twitter da kullanmaya başlamış... Onun da hakkını yemeyelim.

Bu uygulamanın nasıl olduğunu merak ediyorum. Eminim görme engelliler için çok şey ifade edecek. İfade edecek etmesine de bu uygulama henüz çok yaygın değil. Bir kaç ülke ile sınırlı... Ülkemizde de henüz yok. Bakalım Türkiye'ye ne zaman gelecek? Bu yenilik mutlaka  yaygınlaşmalı... Facebook'ta çok sayıda görme engelli kullanıcı olduğunu tahmin etmek zor değil. İşte onlar bu erişim kolaylığından bir an önce faydalanmalı...

ALİYE YÜCEL