İŞİTME ENGELLİLER HAFTASI BİTTİ

Dünyada engelliler için birçok gün ve hafta belirlenmiştir. Bunlardan biri de “Uluslararası İşitme Engelliler Haftası”... Her yıl 23-29 Eylül tarihleri "Uluslararası İşitme Engelliler Haftası" olarak belirlenmiştir. İşitme Engelliler Haftası bitti ama yine de yazmak istedim. Çünkü pek bilinmiyor. Bu nedenle seslerini duyurmak istedim.

Her gün ve haftanın amacı; dikkat çekmek, insanları bilinçlendirmek ve farkındalık oluşturmaktır. İşitme Engelliler Haftası'nın amacı da işitme engeline, işitme engellilerin sorunlarına dikkat çekmek, insanları bu konuda bilinçlendirmek, haklarını aramak ve farkındalık oluşturmaktır. 

Engellilik gruplarından arasında hayata en uyumlu olduğu düşünülen engellilik  işitme engellilik... Ancak bu büyük bir yanlıştır. İşitme engellilik en çok sorun getiren engellilik grubudur. Çocuklarda tedavi edilmediği ve eğitim verilmediği zaman mental sorunlar oluşur. İleri yaşlarda da depresyon, hafıza kaybı ve bunama gibi birçok hastalığa neden olmaktadır. 

TÜİK 2015 verilerine göre; ülkemizde 406 bin (%1,1) erkek 429 bin (%1,2) kadın olmak üzere toplam 836 bin işitme engelli var. Dünyada yapılan araştırmalar yeni doğan yaklaşık her 500 bebeğin 1’inde doğuştan işitme kaybı olduğunu göstermektedir. 2050 yılına gelindiğinde dünyadaki her 4 insandan 1’inde işitme kaybı yaşanacağı tahmin edilmektedir. Bu oldukça yüksek bir orandır.

İşitme kaybında erken teşhis çok önemli... Böylelikle erken yaşlarda tedavi ve eğitim sağlanıyor, işitme engelli kişiler normal bir hayat sürebiliyor. Geç tanı olduğunda geri dönülmez zararlar oluşabiliyor. 

İşitme engelliler için yapılan en önemli çalışmalardan biri de işaret dili öğrenmektir. Unutmayalım ki, işaret  dili sadece işitme engelliler için değil herkes içindir. Öğrenme imkanı olan herkes bu dili öğrenip herhangi bir ortamda  işitme engellilerle iletişim kurabilir. 

ALİYE YÜCEL

AİLEM

İşitme engellilerin; kamuda, özel sektörde ve sosyal hayatlarında iletişim ihtiyaçlarını karşılayabilmek için oluşturulan İşitme Engelliler Engelsiz İletişim Merkezi (AİLEM) hizmet vermeye başladı.

Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanı Derya Yanık, yazılı olarak yaptığı açıklamada: “İşitme engelli vatandaşlarımız için AİLEM Engelsiz İletişim Merkezimiz hizmet vermeye başladı. Bakanlığımız bünyesinde hayata geçirdiğimiz özel çağrı merkezi ile işitme engelli vatandaşlarımızın eğitim, sosyal hayata katılım, çalışma hayatı, yasal hakları öğrenme ve bunları kullanma, kamu hizmetlerinden yararlanma gibi süreçlerde bilgiye erişim ihtiyacı olduğu her an ve durumda iletişim engelini ortadan kaldırmayı amaçlıyoruz.” dedi.

Bakan tarafından yapılan açıklamaya göre, AİLEM Engelsiz İletişim Merkezi şimdilik 8 Türk İşaret Dili çevirmeni ile faaliyet gösteriyor. Önümüzdeki yıllarda daha geniş bir kadro ile daha etkin, hızlı ve güvenilir bir şekilde hizmet vermeye devam edecek.

AİLEM Engelsiz İletişim Merkezi 7 gün 24 saat kesintisiz hizmet veriyor. 

Merkeze, Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı internet sayfası üzerinden “AİLEM” uygulaması ikonundan erişim sağlanabildiği gibi akıllı telefonlara yüklenecek uygulama ile de erişilebiliyor.

Uygulama, IOS mobil marketinden 

https://apps.apple.com/tr/app/ailem-engelsiz-i-leti%C5%9Fim/id1629878567?l=tr uzantısıyla ücretsiz indirilebiliyor.

Söz konusu mobil uygulama ile birlikte kullanıcılar kişisel telefonlarından tek tuşla tercümanlara erişim sağlayarak çeviri hizmetinden alabilecek.

Türk İşaret Dilini kullanan bütün işitme engelli vatandaşlar AİLEM Engelsiz İletişim Merkezinden faydalanabilecek.

AİLEM Engelsiz İletişim Merkezinde, iki yönlü hizmet verilecek. 

Erişim modellerinden biri olan ‘telefon tercümanlığı’ hizmeti ile işitme engelli birey görüntülü arama yada mesaj yolu ile ulaştığı çağrı merkezindeki Türk işaret dili tercümanına talebini bildirecek, tercüman talebe göre istenilen kişi ya da kurumu arayarak iletişimi sağlayacak. İşlem esnasında görüşmeler kayıt altına alınacak.

İletişim merkezinden verilecek olan diğer bir görüntülü hizmet modeli ise ‘Uzaktan Türk İşaret Dili Tercümanlığı’ hizmeti olacak. Bu hizmet modelinde de, aynı ortamda bulunan işiten birey ile işitme engelli vatandaşın arasında gelişen diyaloğu Türk İşaret Dili tercümanı çeviri yaparak gerçekleştirecek ve böylece iletişim sorunu ortadan kalkmış olacak.  

İşitme engelliler iletişimde, hizmette ve bilgiye erişimde çeşitli sorunlarla karşılaşabiliyor. AİLEM Engelsiz İletişim Merkezi ile işitme engelliler aile ve yakın çevrelerinden bağımsız olarak sosyal hayatın her aşamasında ortaya çıkabilecek çeşitli iletişim ihtiyaçlarını karşılayabilecekler. 

Kaynak: Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı İnternet Sayfası

ALİYE YÜCEL

EL FENERLERİ ÇOĞALMALI

TRT Çocuk kanalı çok önemli bir projeye imza atıyor. Kanalda yayınlanacak yeni bir çizgi film 0-5 yaşındaki çocuklara işaret dili öğretecek. "El Feneri" isimli bu çizgi film işitme engelli çocuklar için ışık olacak. Bu çizgi film hem sesli olacak, hem de işaret dilinde bir anlatıcısı olacak. El Feneri programı, yeni yayın döneminde Eylül ayında TRT Çocuk ekranlarında yayınlanmaya başlayacak.

Bu proje, dünyada ve Türkiye'de 0-5 yaş arası işitme engelli çocuklara çizgi film ile işaret dili öğreten ilk proje olma özelliği taşıyor. El Feneri'ni dünyadaki benzerlerinden ayıran bir özelliği de bilimsel verilere dayanması... 0-5 yaş arası işitme engelli çocukların hangi kelimeleri öğrendiği, hangi kelimeleri hangi yaşlarda kullanmaya başladığı araştırılmış. Buna dayanarak bu çizgi filmin serisi oluşturulmuş.

"El Feneri" sadece bir çizgi film değil. Tamamen işaret dilini öğretmeye yönelik bir proje... Çocukların dikkatini dağıtmadan, eğlendirici bir şekilde bilgiyi onlara aktarıyor. Proje için büyük özen gösterilmiş. Ayrıca; işaret dili bilmeyen çocukların yanı sıra onların ebeveynleri ve işitme engelli olmayıp işaret dili öğrenmek isteyenler için de çok faydalı olacak bir proje. Çizgi film, tek hedefi sadece işitme engelli çocuklar değil. Yapılan açıklamalara göre; bu çizgi film ile çocukların ebeveynlerinde farkındalık artacak. Belki de en önemlisi çocuklarda bir farkındalık meydana gelecek. Çocuklar, işaret dili ile konuşan birini gördüğünde şaşırmayacaklar.

Bu çizgi film Türk İşaret dilinde anlatılıyor ve aynı zamanda görsel olarak sunuluyor. İşitme engelliler için bugüne kadar yapılan her çalışma bu çocukların işaret dili bildiği düşünülerek yapılmıştır. Bu çizgi film hedef kitlesi ise işaret dili bilmeyen çocuklar. El Feneri için 30 kişilik bir ekip çalışmış. El Feneri, ilk önce 30 bölümde 150 kelimeyi öğretmeyi amaçlıyor. Daha sonra çizgi filmde 300 kelimeye ulaşılması planlanıyor.

Çizgi filmin yapımcılığını Filmix Yapım üstleniyor. Projenin baş danışmanlığını Beyza Sümer yapıyor. Sümer; Türk İşaret Dili'nin işitme engelliler okullarında birinci, ikinci ve üçüncü sınıfların eğitim müfredatında yer aldığını, Türk İşaret Dili'ni öğretecek bir eğitim kadrosunun olmadığını ve işitme engelli çocuklara işaret dilini öğretecek eğitim materyallerinin olmadığı belirtiyor. Sümer ayrıca; Türk İşaret Dili eğitimi eksikliğinin, okul derslerinde; özellikle okuma-yazma alanında başarısızlığa, sosyal hayatta uyum zorluğuna ve psikolojik bozukluğa yol açabileceği konusuna dikkat çekiyor.

İşitme engelliler için işaret dilinin önemini söylemeye gerek var mı bilmiyorum. Hayattaki iletişimlerini sağlayan en önemli unsur. İşte bu yüzden bu çizgi film sosyal sorumluluk alanında çok önemli bir proje olduğu görülüyor. El Feneri, medya alanı için de önemli ve öncü bir proje... İşaret dili için teknoloji ve medya uygulamalarının gelecekteki çalışmaları için de büyük bir esin kaynağı olacak. El fenerleri çoğalacak...

ALİYE YÜCEL

GÖRÜNTÜLÜ SÖZLÜK: İŞARETÇE

İşaretçe, "görüntülü" bir Türk İşaret Dili sözlüğü. Site işitme engelli olmadığı halde işaret dilini kullanan ve seven Uludağ çifti tarafından hazırlanmış. Başak ile Serdar Uludağ, işaret dilini öğrenirken çeşitli zorluk çekmişler ve yaşadıkları bu zorluklar nedeniyle İşaretçe ortaya çıkmış... www.isaretce.com'a girince; Başak Uludağ'ı el, kol ve ağız hareketleriyle kelimeleri işaret diliyle anlatırken görüyoruz. Videolar, montaj ve kod yazılımı gibi çeşitli teknik işleriyle de eşi Serdar Uludağ ilgileniyor.

Boğaziçi Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölümü mezunu Başak Uludağ, özel bir firmada pazarlama müdürü olarak çalışıyor. Dokuz Eylül Üniversitesi Elektrik ve Elektronik Mühendisliği mezunu Serdar Uludağ ise özel bir firmanın yazılım departmanı danışmanı... Onlar, birbirleriyle zaman zaman işaret diliyle konuşuyorlar. Başak Uludağ'ın ailesinde işitme engelli biri yokmuş, ancak çocukken Göztepe'de evinin olduğu yerde bulunan işitme engelliler ilkokulunun bahçesinde oynanan sessiz oyunlar onun işaret diline ilgi duymasına sebep olmuş...

Uludağ çifti, sitelerinde; işaret dili öğrenmek de aynı dil öğrenmek gibi çok emek ve tekrar gerektiğini, kaynak bulmanın zor olduğunu belirtiyorlar. İşaret dili kurslarını ve işaret dili için hazırlanmış sözlükleri eleştiriyor. Onları yetersiz buluyorlar. Mevcut sözlüklerin ortak sorunlarını görüp onlara çözüm getirmek istiyorlar. Bu nedenle işaret dilini öğrenmek isteyenler için görüntüye dayalı bir site kurduklarını anlatıyorlar.

Onlar: "Bizim, işaret dilini öğrenirken yaşadığımız en büyük zorluk, tekrar etmek ya da hatırlamak istediğimiz işretleri kolayca anlayabileceğimiz bir kaynak bulmak oldu. Mevcut sözlükler ya görüntülü değildi ve bu nedenle işareti doğru anlamak kolay olmuyordu ya da benzer görüntülü sözlüklerin içerikleri tam değildi ve aradığımız kelimeler bulunamıyordu. Bu yüzden işaret dilini, "keşke tam istediğimiz gibi görüntülü, içeriği güncel, arama motoru esnek bir sözlük olsa" diye yakınarak öğrendik. Bir gün "bunu neden biz yapmıyoruz ki" dedik! İşte, İşaretçe böylelikle doğmuş oldu" diyorlar.

İşaretçe çok güzel hazırlanmış. Milli Eğitim Bakanlığı ve Türk Dil Kurumu'nun en güncel Türk İşaret Dili sözlüklerini kaynak olarak kullanmışlar. İki kaynaktaki tüm kelimeler alınmış... En çok kelime onların sözlüğünde... Sitede 3500 kelime bulunuyor. Bu kelimeler arasında bir tek argo kelime yok. Merak edip aramak için argo bir kelimeyi yazdım, karşıma "Lütfen ağzımızı bozmayalım" uyarısı geldi! İşaretçe'de işareti aynı olan kelimeler "eş işaretliler" etiketiyle yer alıyor. Ayrıca diğer sözlüklerde bulunmayan "kategoriler" bölümü de bulunuyor.

Bu site, hem işitme engelliler için hem de işaret dili öğrenmek isteyenler için çok önemli bir kaynak. Onlar, her geçen gün daha iyi olmak ve büyümek için çabalıyorlar. Sözlük çok ilgi de görüyor. Uludağ çifti İşaretçe'yi hiç bir beklentileri olmadan, zaman ve imkanlarını kullanarak hazırlamışlar. Bundan herhangi bir kar amaçları da yok. Uygulama tamamen ücretsiz ve sitede hiç reklam da bulunmuyor. Bunu bir sosyal sorumluluk projesi olarak görüyorlar. Onları tebrik ediyor, herkes adına çok teşekkür ediyorum.

ALİYE YÜCEL                                                             

TÜRK İŞARET DİLİ DERSİ ETKİNLİK KİTABI

Milli Eğitim Bakanlığı tarafından işitme engelli öğrencilerin eğitimi için Türk İşaret Dili Dersi Etkinlik Kitabı yayımlandı. Yeni çıkan kitap, işitme engelli öğrencilerin eğitim gördüğü okullarda Türk İşaret Dili Dersi'nin daha etkili olması ve verimli bir şekilde uygulanabilmesini sağlayacak. Türk İşaret Dili Dersi Etkinlik Kitabı, işitme engelli öğrencilerin eksik kalan iletişimini sağlamak, anadillerinin eksikliği yüzünden meydana gelen dil, sosyal ve duygusal yetersizliklerinin ortadan kaldırılması amacıyla hazırlanmış...

İşitme engellilerin zeka seviyeleri ile duyma sorunu olmayan kimselerin zeka seviyelerinin aynı olduğu bilinmektedir. Ancak işitmedeki yetersizlik zihinsel gelişimi de  olumsuz yönde etkiliyor. İşitme engelli öğrencilerin okuma ve yazma gibi becerilerinde problem olabiliyor. Ayrıca, işitme yetersizliği yüzünden kelime dağarcıkları daha azdır. Özellikle de soyut kelime kavramları açısından... Bu nedenle okuduğunu anlaması daha zordur. Dolayısıyla işitme engelli çocukların farklı ve özel bir eğitim alması gerekir.

İşitme engelliler, bir şeyler öğrenirken ve insanlarla iletişimde genelde görselliği kullanırlar. İşaret dili bile böyledir. Bu acıdan işitme engelli çocukların eğitiminde görsellik kullanılması çok daha etkilidir. İşitme engelliler için bir kelimeyi yazılı olarak görmek yerine, onu şekil ve resim olarak görmek daha anlaşılır olur. Milli Eğitim Bakanlığı tam da bu eksikliği tamamlamak için Türk İşaret Dili Dersi Etkinlik Kitabı'nı hazırlamış...

Kitabın, işitme engelliler ilkokulları ile işitme engelli öğrencilerden oluşan özel eğitim sınıflarında görev yapan bütün öğretmenlere ulaştırılması hedefleniyor. Türk İşaret Dili Dersi Etkinlik Kitabı'nda yer olan etkinlik örnekleri öğretmenler için birer öneri niteliğini taşıyor. Bu örneklere benzer  etkinlikler yapmak ise öğretmenlere düşüyor. Öğretmenler, etkinlik örneklerini doğrudan kullanabileceği gibi, öğrencilerinin bireysel özellikleri, öğrenme ihtiyaçları ile ailenin ve okulun bulunduğu çevreyi dikkate alarak farklı etkinlikler yapabilecekler...

Bu kitabı inceleme fırsatım oldu. Kitapta 1., 2. ve 3. sınıflar düzeyinde ayrı ayrı çok çeşitli etkinlikler bulunuyor. Başlıklardan bazıları şöyle: 1. sınıf için; Giysileri Tanıyorum, Meslek Zinciri, Rengarenk... 2. sınıflar için; Yiyecek ve İçecekler, Trafik Kurallarını Biliyorum, Hastayım, Sayı Kartları... 3. sınıflar için; Adresim, İlk Yardım Çantası, Trafik Kitabı, Mevsim Şeridi gibi... Türk İşaret Dili Dersi Etkinlik Kitabı, işitme engelli öğrencilerin eğitimi açısından büyük bir boşluğu dolduracak gibi. Kitabın işitme engelli her öğrenciye ulaşması ve faydalı olması dileğiyle...

ALİYE YÜCEL                                     

AKILLLI CİHAZLARDA İŞARET DİLİ

İşitme engelliler için yeni bir proje hayata geçiriliyor. "Türk İşaret Dili Bariyerleri Aşın ve Uzlaşın" kısa adıyla TİDBAU projesi. İşitme engelliler açısından çok büyük bir kolaylık sağlayacak bu proje ile Türk İşaret Dili; telefon, tablet ve bilgisayar gibi cihazlara işaret dili girecek. Bu uygulamayla işaret dili akıllı cihazlar sayesinde herkese ulaşabilecek. TİDBAU, Bahçeşehir Üniversitesi ve İstanbul Edebiyat Derneği işbirliğiyle hayata geçiliyor.

Türk İşaret Dili anlatımı için video, animasyon ve illüstrasyonun kullanılacağı uygulama bir web portalında bulunacak ve farklı platformlarda çalıştırılabilecek. Bu proje ile işaret dili geliştirilen yeni yazılımlar ve eğitim içeriklerinin sağladığı imkanlar ile uzaktan eğitim programları herkesin erişiminde olacak. Böylece işitme engellilerin yanı sıra isteyen herkes de işaret dili öğrenebilecek. "Türk İşaret Dili Bariyerleri Aşın ve Uzlaşın", Avrupa Birliği Hayat Boyu Öğrenme Programları kapsamında başvurulan 1250 proje arasından seçilmiş.

Bu proje için yapılan uygulamalar ile; işitme engellilerin ihtiyaçlarına uyumlu olarak Türk İşaret Dili öğrenmek isteyen engelli ve engelsiz herkese rehberlik eden bir kaynak olacak. Türk İşaret Dili'nin kullanılmasında kültürel bilincin oluşturulması ve kullanılmasına teşvik edecek. İşitme engellilerin  karşılaştıkları problemlerin, çözüm önerilerinin paylaşılması ve toplumda bu farkındalığın oluşturulmasına katkı sağlayacak. İşitme engelliler başta olmak üzere tüm bireylerin sosyal, beşeri ve dijital yetkinliklerinin arttırılması sağlanacak. 

Proje ile ilgili olarak Türk İşaret Dili Bariyerleri Aşın ve Uzlaşın Koordinatörü Doç. Dr. Tufan Adıgüzel: "Birinci amacımız işitme engeli olanların hayatını kolaylaştırıp, işitme engeli olan ve olmayanlar arasındaki iletişimi güçlendirmek. İkinci olarak işitme engeli olanlar Türk İşaret Dili'ni belli bir kapsamda biliyorlar. Ancak gördükleri bir yazıyı işaret diline çeviremiyorlar. Bu proje ile onların da kişisel gelişimini sağlayarak istihdam edilebilirliğini de arttırmayı amaçlıyoruz." diyor.

Projede eğitmen olan BAU İşaret Dili Eğitmeni Hale Ersöz Bozacı ise "Bir işitme engelli hastaneye, belediyeye, adliyeye veya herhangi bir kuruma gittiği zaman insanlarla iletişim kuramıyor ve doğal olarak sorununu gideremiyor..." diyor. Bozacı ayrıca; büyük şehirlerde işaret dili eğitimi alma imkanı olduğunu, ancak küçük şehirlerde bunun mümkün olmadığını, kurs görme şansının daha az olduğunu, bunun da işitme engellilerin mağduriyetini attırdığını anlatıyor. 

İletişim insan için en önemli unsur... Ancak işitme engelli olunca apayrı bir önem taşıyor. Diğer engel guruplarına göre işitme engelliler bu yönde daha çok zorlanıyor. İletişim ve etkileşim olmadan dünyayı anlamayı sağlayan bilgiden mahrum olabiliyorlar. Hatta bu nedenle zihinsel gelişimleri bile eksik kalabiliyor. Bu proje ile İşitme engellilerin yaşadığı iletişim sorunları çözülebilecek. İşitme engelliler pek çok bilgiye rahatlıkla ulaşabilecekler, pek çok şey öğrenecek ve hayatları kolaylaşacak...

ALİYE YÜCEL          

17. DÜNYA İŞİTME ENGELLİLER (SAĞIRLAR) KONGRESİ

17. Dünya İşitme Engelliler (Sağırlar) Kongresi 28 Temmuz - 1 Ağustos 2015 tarihleri arasında İstanbul'da yapıldı. Bu yıl yapılması planlanan bu organizasyona aday olarak üç şehir vardı. Bunlar; Berlin, Mexico City ve İstanbul'du. Yapılan oylamada Berlin 12, Mexico City 10, İstanbul ise 49 oy almıştı. Böylece bu şehirleri geride bırakan İstanbul, bu kongreye ev sahipliği yapmaya hak kazanmıştı.

Dünyadaki işitme engelliler arasında önemli bir bilgi alışverişi sağlayan İşitme Engelliler Kongresi 4 yılda bir yapılıyor. Her kongre de döneme ve şartlara göre bir tema belirleniyor. İnsan çeşitliliğinin bir parçası olarak işitme engelli bireylerin kabul edildiği eşit bir dünya için, bu yıl "İnsan Çeşitliliğinin Güçlendirilmesi" temasıyla gerçekleştirildi. Kongreyi; İşitme Engelliler Federasyonu, Cumhurbaşkanlığı, Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı ve Türkiye Sakatlar Konfederasyonu destekledi.

Bu yıl  WFD üyesi 100'ü aşkın ülkeden gelen binlerce işitme engelli, uzman, akademisyen, bu alanda hizmet veren katılımcılar görüş, fikir ve deneyimlerini paylaştı. İstanbul Kongre Merkezi'nde yapılan organizasyonda  "2015 - 2019 Küresel İşitme Engelli Toplumu Politikaları" belirlendi. Böylece işitme engellileri ilgilendiren; erişilebilirlik, farkındalık, teknoloji, farklı işaret dilleri, eğitim, sağlık, insan hakları, istihdam, sanat gibi pek çok konu ele alındı.

Her ülkenin dili ve alfabesi farklı olduğu için işaret dilleri de farklı oluyor. Uluslararası organizasyonlardaki sunumlarda ise bulunduğu ülkenin işaret dili de kullanıldığı için17. Dünya İşitme Engelliler Kongresi'nin resmi dili İngilizce ve Türkçe olarak belirlenmiş. Ancak katılımcı olan ülkeler kendi işaret dili tercümanları ile çeviriler de yaptırdı. Bu nedenle kongrede pek çok işaret dili tercümanı görev aldı.

Dünya İşitme Engelliler Kongresi; işitme engellilerin sorunlarının tartışılması, ihtiyaçlarının belirlenmesi, haklarının bilinmesi ve hayat kalitelerinin arttırılması konusunda çok önemli bir organizasyon. Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre 600 milyon, Türkiye'de ise 3 milyon civarında işitme engelli olduğu biliniyor. İşitme engellilerle ilgili her konu işitme engellinin ailesini ve yakın çevresini de ilgilendirdiğini düşünürsek bu sayı daha fazlalaşıyor.

Engelsiz bir dünya için atılan her adım çok önemli... Özellikle de böyle büyük organizasyonlar... Bu nedenle Türkiye İşitme Engelliler (Sağırlar) Milli Federasyonu'nun girişimleri ile bu yıl Türkiye'de yapılan 17. Dünya İşitme Engelliler Kongresi'nde ele alınan konular, paylaşılan fikirler, sorunların çözümünde gidilecek yollar ve alınan kararlar büyük önem taşıyor. Umarız kongreden çıkan sonuçlar, Türkiye ve dünyadaki bundan sonra yapılacak çalışmalara yön verecek ve işitme engellilere büyük katkı sağlayacaktır.

Not: Genelde 17. Dünya Sağırlar Kongresi olarak geçiyor. Ancak Dünya İşitme Engelliler Kongresi olarak tercih ettim.

ALİYE YÜCEL                          

ELLERİYLE KONUŞANLAR

İşaret dili, işitme ve konuşma engellilerin kendi aralarında ve diğer kişilerle iletişim kurarken, el hareketlerini ve yüz mimiklerini kullanarak oluşturdukları görsel bir dildir. İşaret dili sanıldığının aksine evrensel bir dil değildir. Ülkelere, hatta aynı ülkede bölgelere ve illere göre bile değişir. Hepsi birbirinden farklılıklar gösterir.

İşaret dili, 1616 yılında ilk kez İtalyan Giovanni Bonifacio tarafından kullanılmıştır. 1750 yılında iki kız kardeşi de sağır olan Abbe Charles De I’Epee, bu dili değiştirerek, geliştirmiştir. 1770'li yıllarda Fransa'da işitme engellilerin kullandığı el hareketleri dil olarak kabul edilmiştir. Daha sonra bu Amerika'ya götürülmüştür. Amerika'da 1817 yılında Thomas Gallaudet, işitme engelliler için bir okul kurmuş ve ilk kez orada işaret dili öğretilmiştir.

İşaret dilinin başlangıcı işitme engellileri bir araya toplayan bir okulun yada bir kurumla aynı zamana geldiği tahmin edilmektedir. Ancak çok önceleri, daha ilkelce bile olsa; konuşamayan kişilerin iletişim kurmak için işaret dilini kullandığını tahmin etmek hiçte zor değildir. Öyle ya, kişi duymuyor. Duymayınca ses çıkarmayı da öğrenemeyecek, bilemeyecek. Böylece doğal olarak çevresiyle anlaşabilmek ve iletişim kurabilmek için bir takım hareketler yapacak, ellerini ve yüzünü konuşturacaktır.

Türk işaret dilinin tarihi, 16. yüzyıllara Osmanlı Devleti’ne kadar uzandığı bilinmektedir. O zamanlar Osmanlı mahkemelerinde işaret dilinin kullanıldığına dair kanıtlar mevcuttur. İlk İşitme Engelliler Okulu da 1902 yılında 2. Abdülhamit döneminde kurulmuş ve bu okulda işaret dili kullanılmıştır. İşaret dilindeki farklılıkların azaltılması için Milli Eğitim Bakanlığı Özel Eğitim Rehberlik ve Danışma Hizmetleri Genel Müdürlüğü 1995 yılında Yetişkinler İçin İşaret Dili Kılavuzu yayınlamıştır.

İşaret dili alfabesi sözlü dil alfabesinden farklıdır. Her dilin işaret dili de aynı değildir. Bulunduğu dilden etkilense de ondan farklı bir dildir. Türk İşaret Dili ya da kısa adıyla TİD, Türkiye’deki işitme engelliler tarafından kullanılan dildir. Diğer işaret dilleri gibi Türk İşaret Dili de Türkçeden etkilense de Türkçenin gramer yapısından farklı olarak kendine özgü bir gramer yapısına sahiptir.

Her işitme engelli işaret dili bilmemektedir. Ancak bilenler de pek çok yerde kendini ifade etmekten uzaktır. Çünkü çevrede işaret dili bilen ve anlayan kişi sayısı yok denecek kadar azdır. İşitme engelliler pek çok yerde olduğu gibi kamu kurum ve kuruluşlarında iletişim derdini anlatamamaktadır. Çünkü işaret dili bilen personel yoktur. Bu ne zor bir durumdur. Bir yerdesiniz konuşamıyorsunuz, işaret dili ile bir şeyler anlatıyorsunuz ama anlaşılmıyor. Yabancı bir ülkede dil bilmeden kalmak gibi...

İşaret dilinin kolayca öğrenildiği ve çok eğlenceli olduğu söyleniyor. İşitme engelli olmayanların da; hele de iletişimin yoğun olduğu işlerde çalışıyorsa bu dili öğrenmesinde yarar var. Bu dili öğrenip, işitme engellilere yardımcı olmak ne büyük anlam taşır. Hayatı boyunca bir tek işitme engelli ile iletişim kursa bile, buna değmez mi?

ALİYE YÜCEL