FATURA ÇAĞLA ŞİKEL'E KESİLDİ

Geçtiğimiz günlerde ünlü manken ve sunucu Çağla Şikel hakkında suç duyurusunda bulunuldu. Sebebi de oldukça ilginç... Engellilere hakaret içeren sözler kullandığı için... Ağrı İl Engelliler Meclisi ve Doğubayazıt Yaşama Sevinci Engelliler Derneği Başkanı Oktay Topçi, Fox TV'de yayınlanan "Çağla ile Yeni Bir Gün" isimli programda "engellilere yönelik hakaret içerikli sözler kullandığı" iddiasıyla Çağla Şikel hakkında Doğubayazıt Cumhuriyet Başsavcılığı'na şikayet dilekçesi verdi.

Oktay Topçi, bu şikayet ile ilgili "Kendisi Türkiye'ye mal olmuş birisi. Şimdi biz toplumda engellilerin psikolojisini düzeltmeye çalışırken Çağla Hanım'ın çıkıp da programında engellilere yönelik 'körler, sağırlar birbirini ağırlar' sözlerini kullanması gerçekten bizi çok rahatsız etti. Engellilerin engelini ön plana çıkarmak, bunları kullanmak gerçekten çok yanlış ve rahatsız edici..." diyerek savcılığa dilekçe verdiklerini ve Çağla Şikel'den özür dilemesini istediklerini açıkladı.

Ancak şikayet konusu "Körler, sağırlar birbirini ağırlar" sözü Çağla Şikel'e ait bir söz değil ki... Her gün, her programda buna benzer öyle çok söz kullanılıyor ki. Bu yazıyı yazarken arada televizyona bakıyordum TV 8'de O Ses Türkiye programında Acun Ilıcalı da "Körler, sağırlar birbirini ağırlar" dedi. Merak ediyorum. Bakalım bu nedenle Acun Ilıcalı'ya da suç duyurusunda bulunan olacak mı? Bu tür sözler için suç duyurusunda bulunmaya kalkarsak şikayet etmediğimiz hiç kimse kalmaz.

Sonuçta herkes kullanıyor ama fatura Çağla Şikel'e kesildi. Sanırım şikayetçi olan dernek bunu bu konuya dikkat çekmek yaptı. Bunun başka bir açıklaması olamaz. Amaç eğer buysa amaçlarına ulaştıklarını belirteyim. Çünkü bu şikayet çok dikkat çekti. Bir çok medyada haberleri yapıldı. Engelliler alanında başarılı çalışmaları olan Hürriyet yazarı sevgili Ayşe Baykal da bu konudaki görüşlerini yazdı. Yazısında kitabım Engeloji'den de alıntılar vardı.

 

Açıkçası engelli farkındalığı konusunda hassas olduğum ve bu konuda yazdığım halde bundan çok rahatsız olmadım. Evet söylenmese iyi ama, halk arasında çok kullanılan bir söz... Çağla Şikel'in ağız alışkanlığıyla söylediği belli... Ben bu kalıplaşmış söz ve deyimlerden ziyade engellilere bakış açışından dolayı söylenen cümlelerden rahatsızım. Normal insanların (!) engellileri;  acıma ya da küçümseme unsuru olarak gördüğü için söylediği sözlerden... Örneğin; Hande Yener'e "Hayatınızda biri var mı? Sevgiliniz var mı? " diye sorulduğunda "Sakat mıyım? Kör müyüm? Topal mıyım? Tabi ki sevgilim var..." diye cevap vermesi gibi...

Engellilerin trajik bir yaşam sürdüğü, normal bir hayat sürdürmediklerine dair bir ön yargı var. Hande Yener gibi bazı kişiler de engellileri acıma ve küçümseme unsuru olarak görüyor. İşte bu bakış açısı, düşünce ve değerlendirme ile söylenen sözler de gün geliyor atasözü ve deyim oluyor. Atasözleri ve deyimler toplumun; inanç, kültür, duygu ve düşünce yapısını yansıtıyor. Önce bu bakış açısı değişmeli ki dilimizden bu sözler uzaklaşsın. Yoksa bu sözleri daha çok duyacağız.

ALİYE YÜCEL

ATASÖZLERİ, DEYİMLER VE BİZ

 

Sözlü kültürümüzün çok önemli parçası olan atasözleri ve deyimler toplumun inanç, kültür, duygu ve düşünce yapısını yansıtıyor. Toplumun kişilere, olaylara kısaca hayatta var olan her şeye bakışını anlamak için kullandığı atasözü, deyim ve halk tabirlerine bakmak gerekiyor. Türkçe bu yönden çok zengin bir dildir. İnsan ilişkileri, çeşitli olaylar, hayata dair her konuda pek çok atasözü, deyim ve halk tabiri vardır.  

Dilimiz; dolayısıyla atasözü, deyim ve halk tabirleri de toplumun engelliye bakış açısına göre şekillenmektedir. Toplumun engellilere bakış açısı bellidir! Engelliler için kullanılan kör, sağır, topal, kambur, deli, dilsiz gibi tanımlamalar atasözü, deyim ve deyişlere de yansımıştır. Böylece atasözleri ve deyimlerde engellilere toplumun ayrımcı bakışını gösteren ifadeler bulunmaktadır.

“Körle yatan şaşı kalkar”, “Kör satıcının kör alıcısı olur”, “Kör topal gitmek”, “Körler sağırlar, birbirini ağırlar”, “Sağır duymaz, uydurur”, “Kör topal gidiyor”, “Kör topal birini bulmak”, “Topalla gezen aksama öğrenir”, “Körler memleketinde şaşılar padişah olur”, “Eli ayağı düzgün olsun da” gibi… Bu listeyi uzatmak mümkündür… Ayrıca; “Oğlum sakat mısın?”, “Spastik hareketler yapma!”, ” “Kör müsün?”, “Bu işte bir sakatlık var!”, “Özürlü müsün nesin?” gibi hakaret amaçlı kullanılan cümleler de vardır.

Çocukken, bebekleri doğacak kişilerin “Kız ve erkek olsun hiç fark etmez. Eli ayağı düzgün olsun da…” sözü içimi acıtırdı. Bu halk arasında çok kullanılan ve iyi niyetle söylenmiş bir dilektir… Ama bu cümle engelli birinin gözlerinin içine bakarak söylendiğinde, onu ne çok incittiği hiç düşünülür mü?

“Körle yatan şaşı kalkar” sözünü ele alalım. Anlatmak istediği “Değersiz kişilerle dostluk yapan, kötü özellikler kapar” değil midir? Bu neden bir engelli üzerinden gösterilir? Bu engellileri niteliksiz, değersiz, işe yaramaz, beceriksiz, asalak, istenmeyen kişiler olarak göstermez mi? Bunun yerine “Üzüm üzüme baka baka kararır" desek olmaz mı?

Evlenecek kişiye kimseyi bulamaması durumunda yarım yamalakta olsa, iyi kötü olsun da “Kör topal birini bul” demek neyin nesidir? Herhangi birileri anlamına gelen “Keli, körü toplamak” engellinin ne kadar küçümsendiğini göstermez mi? Bunun gibi daha pek çok örnek verebiliriz.

Atasözü, deyim ve halk tabirleri çok anlamlıdır, çok şey anlatır. Anlatım gücünü arttırır… Ama hepsi için çok doğrudur diyemeyiz! En azından engellilerle ilgili olanları için… Yoksa “İçler acısı” bir durumdayız. Allahtan Allah katında üstünlük takva ile!

Günlük hayatımızda kullandığımız kelime, deyim ve kavramları yeniden gözden geçirmeli, engellileri küçük düşüren ve rencide edenleri kullanmamaya çalışmalıyız. Biliyorum çok zor bir şey istiyorum! Ama gün gelip düşünce, değerlendirme ve beğeniler değiştikçe bu bakış akışı da değişecek… Engellilere yönelik yanlış bakışı taşıyan atasözleri ve deyimler de dilden uzaklaşacak… Onların neler yapabildiğini ya da yapabileceğini gösteren atasözleri ve deyimler zamanla dilimizde yer alacaktır.

 

ALİYE YÜCEL