“Özürlü mü?” yoksa “Engelli mi?”, bu iki kavram yıllardır
tartışılıp durdu. Kimi engelliyi uygun gördü, kimi de özürlüyü… Devletimizce kabul
edilen de özürlüydü. Özürlü Memur Seçme Sınavı (ÖMSS), Özürlü ve Yaşlı
Hizmetleri Genel Müdürlüğü gibi… Ben hep engelliyi daha doğru buldum. Sonunda
devletimizde engelliyi doğru buldu ve yanlış düzeltildi. Böylece bazı
isimler de değişti. Özürlü Memur Seçme Sınavı (ÖMSS): Engelli Memur Seçme
Sınavı (EMSS) oldu. Özürlü ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü: Engelli ve
Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü oldu.
Sakat, özürlü, engelli… Aslında tabir ne olursa olsun. Alay,
küçümseme ve hakaret olarak söylenmesin yeter… Ama özürlü kelimesi de hiç uygun değildi.
Türk Dil Kurumu’nda “Özür” kelimesinin anlamına bakarsak: 1- Bir kusurun hoş görülmesini gerektiren sebep, mazeret. 2- Bir kusurun, bir suçun elde olmadan yapıldığını ileri sürme, mazeret. 3- Sakatlık, bozukluk, eksiklik veya elverişsizlik. 4- Kusur, defo. Görüldüğü gibi hep olumsuz anlamlar taşıyor. Aşağılayıcı, suçlayıcı, küçümseyici…
Halk arasında özürlü kelimesinin hakaret anlamında kullanıldığı ve
aşağılayıcı bir anlam taşıdığı bir gerçek… Bir kelimeyi hakaret anlamında
kullanıp, sonra da bir kısım insana sıfat olarak kullanırsak, maalesef çok iyi
niyetli gibi görünmüyor! Mutlaka herkes bu anlamda kullanmıyor ve pek çok kişi
de kötü niyetli değil… Ancak, bir düşüncesizlik olduğu ve söz konusu kişiyi
ikinci sınıfa düşürdüğü de ortada…
Özürlü diyerek bir kusur aranıyormuş gibi kullanılan kavram yerine
engelli olarak tanımlanmak daha doğru… Engelli terimi ilk bakışta kişide kusur
olduğunu da düşündürmüyor. Sadece bir nedenle engel taşıdığını anlatıyor. Çünkü
herkes herhangi bir sebepten dolayı engelli olabilir. Bulunduğu durum ve çevre
kişiyi engelli veya engelsiz yapabilir.
Ne ilginçtir ki İngilizce’de de engelliler için “Disabled” veya
“Handicapped” terimleri olsa da onların yerine “Differently Abled” tanımlaması
kullanılabiliyor. Yani aynı tartışma orada da sürüyor. Çünkü “Differently
Abled”;“Disabled” veya “Handicapped” terimlerine göre daha olumlu bir anlam taşıyor.
Onlar gibi aşağılayıcı, suçlayıcı, küçümseyici bir anlam yüklemiyor. Bu nedenle
tercih edilebiliyor.
Bu konu da yazılacak çok şey var. Ancak, sonuç olarak; engeli olan
kişinin görmeye, yürümeye, konuşmaya, duymaya ya da düşünmeye engel olan bir
durumu vardır. Bu nedenle, engelli terimi özürlü teriminden daha uygundur. Ayrıca
var olan engele çözümler getirmeyi çağrıştırdığı ve kolaylaştırdığı için daha doğrudur!
Böylece; engel durumlarının ortadan kaldırılmasına yapılan çalışmalara da yön
verebilir… Engellerin kalkması için bir şeyler yapılabilir… Engelliler için
daha yaşanılabilir bir hayat sağlanabilir…
ALİYE YÜCEL
